Η σιωπηλή επιδημία
Η οστεοπόρωση είναι μια προοδευτική, συστηματική, εξελισσόμενη νόσος του σκελετού. Χαρακτηρίζεται από ελλάττωση της οστικής μάζας με ταυτόχρονη αλλοίωση της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα τη μειωμένη μηχανική αντοχή και τελική έκβαση το κάταγμα.
Το 19.2% των Ελληνίδων ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών έχουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση. Ο κίνδυνος για μια γυναίκα 50 ετών να υποστεί οστεοπορωτικό κάταγμα στην υπόλοιπη ζωή της υπολογίζεται σε 40%.
Αιτιοπαθογένεια
Φυσιολογικά η οστική μάζα αυξάνεται προοδευτικά μέχρι την ηλικία των 30 περίπου ετών. Μετά την ηλικία των 30, ο ρυθμός απώλειας της οστικής μάζας είναι αρχικά ίδιος σε άνδρες και γυναίκες (0,3 -0,5% ανά έτος) και ακολουθεί μια περίοδος επιταχυνόμενης οστικής απώλειας για τις γυναίκες ( 2 – 3% ανά έτος), που αρχίζει με την έναρξη της εμμηνόπαυσης και διαρκεί περίπου 6 έως 10 χρόνια.
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες που προειδοποιούν για πιθανή ύπαρξη χαμηλής οστικής μάζας, αλλά και για κίνδυνο αυξημένου ρυθμού οστικής απώλειας και έχουν ανάγκη ελέγχου και πιθανής θεραπείας είναι:
• Φύλο (γυναίκες)
• Λευκή φυλή
• Κληρονομικότητα (μητέρα που έχει υποστεί κάταγμα ισχίου ή έχει οστεοπόρωση)
• Πρόωρη εμμηνόπαυση
• Υστερεκτομή
• Χρόνια λήψη φαρμάκων (κορτιζόνη, αντιόξινα, αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά)
• Διάφορες παθήσεις (ρευματεοειδής αρθρίτιδα, υπερπαραθυρεοειδισμός, σύνδρομα δυσαπορρόφησης)
• Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου (< 400 mg / ημέρα).
• Κάπνισμα (> 10 τσιγάρα / ημέρα)
• Χαμηλό σωματικό βάρος
• Κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών καθημερινά.
• Άσκηση < 2 ώρες την εβδομάδα
• Αυξημένη κατανάλωση αλατιού
Διάγνωση οστεοπόρωσης
Με το ιστορικό και τη φυσική εξέταση ο γιατρός εντοπίζει την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου για οστεοπόρωση. Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται κυρίως με τη μέτρηση της οστικής μάζας (ΒΜD) σε διάφορες περιοχές του σώματος με τη βοήθεια φωτονίων διπλής δέσμης (DEXA). Η εξέταση γίνεται στις περιοχές εκείνες όπου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος οστεοπορωτικών καταγμάτων (καρπός, οσφυϊκή μοίρα σπονδυλικής στήλης, ισχία). Συμπληρωματικά γίνεται αιματολογικός έλεγχος για ασβέστιο, φωσφόρο, βιταμίνη D, θυρεοειδική και νεφρική λειτουργία. Σε κάποιες περιπτώσεις θα χρειαστεί ορμονικός έλεγχος και μέτρηση ειδικών βιοχημικών δεικτών.
Σύμφωνα με τα κριτήρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας η οστική πυκνότητα εκτιμάται με βάση το T-score. Γυναίκες με T-score από -1 έως -2,5 SD θεωρείται ότι εμφανίζουν οστεοπενία, ενώ γυναίκες με T-score ≤ -2,5 εμφανίζουν εγκατεστημένη οστεοπόρωση.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ :
ΗΛΙΚΙΑ 50-64 ΕΤΩΝ:
Όσοι έχουν τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν πιο πάνω
ΗΛΙΚΙΑ ≥ 65 ΕΤΩΝ:
Όλοι οι άνδρες και γυναίκες
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα και οι παραμορφώσεις που εμφανίζονται στην οστεοπόρωση είναι κυρίως από την σπονδυλική στήλη. Απώλεια αναστήματος, κύφωση, μόνιμος πόνος στην πλάτη και τη μέση, ψυχολογικά προβλήματα και κακή ποιότητα ζωής.
Τα σπονδυλικά οστεοπορωτικά κατάγματα είναι το σπουδαιότερο σύμπτωμα της οστεοπόρωσης. Η πρόκλησή τους δεν απαιτεί πτώση ή σημαντική βία και έτσι μπορεί να συμβούν σε μία γυναίκα χωρίς καν να το αντιληφθεί. Πολλές γυναίκες σε τυχαίο ακτινολογικό έλεγχο της σπονδυλικής στήλης βρίσκεται να έχουν παλαιά σπονδυλικά κατάγματα, τα οποία αγνοούν και δεν μπορούν να τα συνδέσουν με συγκεκριμένο τραυματισμό. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις τα σπονδυλικά κατάγματα συνοδεύονται από έντονο πόνο και καθηλώνουν την ασθενή στο κρεββάτι για τουλάχιστον ένα μήνα.
Το κάταγμα του ισχίου είναι η δραματικότερη και πιο επικίνδυνη εκδήλωση της οστεοπόρωσης. Μόνο το 30% των ασθενών αυτών επανέρχεται στην αρχική του κινητική δραστηριότητα και την ίδια ποιότητα της ζωής που είχε πριν το κάταγμα.
Θεραπεία
O σκοπός της αντιοστεοπορωτικής θεραπείας είναι η πρόληψη των καταγμάτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με φάρμακα που μειώνουν την οστική απώλεια ή που αυξάνουν την οστική παραγωγή.
Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης και την πρόληψη οστεοπορωτικών καταγμάτων είναι:
• Διατροφή με τροφές πλούσιες σε ασβέστιο
• Επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D
• Αποφυγή απότομης απώλειας βάρους
• Άσκηση
• Ειδική κινησιοθεραπεία για την αποφυγή των πτώσεων
• Αποφυγή μακρόχρονης χρήσης φαρμάκων όπως θυροξίνη, αντικαταθλιπτικά, γαστροπροστατευτικά, αντιεπιληπτικά και αντιόξινα
• Αποφυγή καπνίσματος
• Αποφυγή κατάχρησης οινοπνευματωδών ποτών και καφέ.
Συμπεράσματα
Η οστεοπόρωση είναι ένα μεταβολικό νόσημα που εξαρτάται άμεσα από την ηλικία και καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης, αυξάνεται και η επίπτωση της στο γενικό πληθυσμό. Η διάγνωση της δεν είναι δύσκολη και είναι δυνατή πριν επισυμβεί το κάταγμα. Η αντιμετώπιση όμως της οστεοπόρωσης και των συνεπειών της, αποτελεί μια δύσκολη πρόκληση για τον ιατρικό κόσμο. Ένας υγιεινός τρόπος ζωής που περιλαμβάνει ισορροπημένη πρόσληψη ασβεστίου και πρωτεϊνών, φυσική δραστηριότητα, διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, αποτελεί βασικό παράγοντα πρόληψης της νόσου και των οστεοπορωτικών καταγμάτων.
